Sigortasız işçi çalıştırma bir diğer ismi ile kaçak işçi çalıştırma yasaktır. Kayıt dışı çalıştırılan işçinin tespit edilmesi gibi durumlarda ceza verilmektedir. Sosyal güvenlik kurumu bu durumlar ile alakalı sürekli çalışma yapar ve bir takım kurallar belirler. Sigortasız işçi çalıştırma cezası da her yıl belirli oranda artar.
SGK idari para cezaları son derece ağırdır. Bu durum elbette sigortasız işçi çalıştıran işletmeleri doğrudan ilgilendiriyor ve 2022 yılında sigortasız işçi çalıştıran işletmelere ciddi cezalar kesiliyor. Bu yazımızda 2022 yılında güncel sigorta yapılmadan işçi çalıştırma ile alakalı bir çok bilgiyi vereceğimiz gibi bu tarz bir durumda karşı karşıya kalınacak ceza ve yaptırımları da sizlere aktaracağız.
Sigortasız İşçi Çalıştırma
Kaçak işçi çalıştırma cezası 2022 yılında güncellenmiştir. İşletmede çalıştırılan işçi sayısı ne kadar süreyle kaçak işçi çalıştırıldığı gibi etkenler cezanın miktarını da belirlemektedir.
2022 yılında sigortasız işçi çalıştırmanın cezası 10.008 TL’dir.
Verilecek olan ceza işletmede çalışan işçi sayısına ve diğer etkenlere bağlı olarak belirlenmektedir. Bu nedenle işletmenin kadar süredir kaçak işçi çalıştırdığı işletmenin kategorisi de ceza miktarı ile alakalı doğrudan orantılıdır.
Kayıt dışı sigortalılık polis jandarma SGK ya da SGK müfettişleri tarafından tespit edilmesi durumunda tutanak tutulur ve tespit resmileştirilir. Sigortasız işçi çalıştırma cezası her bir personel için asgari ücretin brüt 2 katı kadardır. 2022 yılında da kaçak işçi çalıştırma cezası 10.008 TL olarak kayıtlara geçmiştir.
- Sigortalı işe giriş bildirisi verilmediyse 1 aylık 10 bin 8 lira ceza kesilir
- Verilmeyen SGK beyannamesi içinde asgari ücretin brüt 2 katı kadar ceza kesilir
- Eksik prim yatırılması durumunda da tespit edildiğinde idari para cezası uygulanır
Sigortasız İşçi Çalıştıran Firmayı Şikayet Etmek
Ülkemizde işverene destekler çok sayıda teşvik olmasına rağmen ne yazık ki sigortasız işçi çalıştırılma oranı ciddi bir oranda artış göstermektedir. İşveren giderlerini azaltma çabası ya da işçiye sigorta yapmama çabası nedeniyle sigortasız işçi çalıştırma özellikle 2022 yılında çok daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Özellikle sigortasız çalışan işçiler SSK gibi sağlık kurumlarından hiçbir şekilde faydalanamayacağı gibi yasal haklarını da alamazlar. Bu nedenle ilerleyen dönemlerde işyeri ile oluşacak anlaşmazlıklarda bir hak iddia edemeyecekleri için sigortalı bir şekilde çalışmaları gerekmektedir. Sigortasız işçi çalıştırmak tamamen yasaktır, belirli bölgelere şikayet ederek işletmelerin ceza alması sağlanabilir.
Bu tarz işletmelerin şikayet edilmesi gibi durumlarda da gerekli kurumlar inceleme başlatarak işletmeyi inceler ve gereken durumlarda ceza kesebilir. Sigortasız işçi çalıştıran firmaları şikayet etmenin birden fazla yolu vardır.
- ALO 170 telefon hattı SGK tarafından kurulmuştur. Bu hat üzerinden arama gerçekleştirerek bu tarz işletmeleri şikayet edebilirsiniz. Çalışma gerçekleştirilerek bu işletmeler incelemeye alınır ve gereken durumlarda da ceza kesilir
- SGK resmi internet sitesi üzerinden bu tarz işletmeleri şikayet edebilirsiniz. Online olarak yapılan başvurular hızlıca kontrol edilir ve yapılan araştırmalar sonucunda işletmenin sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilirse ceza kesilir
- İşletmenin bulunduğu il ve ilçedeki sosyal güvenlik kurumlarına bizzat başvuru yaparak şikayet edebilirsiniz.
Sigortasız çalıştırılan bir işçi kendi isteği ile işletmeyi şikayet edebilir. Eğer işten ayrılmadan böyle bir şikayet gerçekleştirir ise yetkili personeller işletmeye gelerek araştırma ve tespit çalışması gerçekleştirir. Yapılan bu araştırmalar doğrultusunda eğer gerçekten sigortasız işçi çalıştırılıyorsa gereken cezai işlemler yapılmaktadır.
Sigortasız işçi çalıştıran firmaların şikayet edilmesi toplumsal bir davranıştır. Bu tarz işletmeler haksız kazanç elde ettiği ve işçinin hakkını vermediği için işletmede çalışmayan ancak sigortasız işçi çalıştırdığını düşündüğünüz işletmeleri yukarıda yer alan alanlara şikayet edebilirsiniz. Yapılacak olan şikayetlerin tamamı değerlendirmeye alınır ve işletme ile alakalı gereken denetlemeler yapılır. Eğer işletme sigortasız işçi çalıştırıyorsa cezai yaptırımlar da uygulanır.
Sigortasız Çalışan İşçi Tazminat Alabilir mi
Sigorta işçinin çalışma hayatı boyunca haklarını temsil etmektedir. Çalışma hayatı boyunca yaşanacak iş kazaları, meslek hastalıkları, doğum, hastalık gibi süreçlerde işçi güvence altına alınır. Sigortalı işçi çalıştırmak bir zorunluluktur. İşçi çalışmaya başladığı ilk günden bu yana sigortalı olmalı ve işten ayrılana kadar da sigortalılık süresi devam etmelidir. İşçi hakları sayesinde eğer bir işletmede herhangi bir personel ya da personeller sigortasız çalıştırılıyorsa işverene cezaların kesilmesi ve yaptırımların uygulanması söz konusu olacaktır. Aynı zamanda işçilerinde yasal hakları mevcuttur.
Sigortasız çalışan bir işçi eğer bu durumu belgelerle kanıtlarsa tazminat almaya hak kazanmaktadır. 2022 yılında sigortasız çalıştırıldığını kanıtlayan kişiler bu durumu belgelediği takdirde farklı miktarlarda bir tazminat almaya hak kazanacaktır. İşletmedeki görevi işletmedeki çalışma süresi gibi etkenler alınacak tazminat ile alakalı miktarında belirlemektedir.
İşçi sigortası olmadan çalıştırıldığı dönemler için hak sahibidir. Ancak bu durumları kanıtlaması gerekir. Sigortasız çalıştırılan dönemler için hizmet takip davası açılabilmektedir. 30 gün ya da daha fazla sürelerle sigortasız çalıştırılan bir işçi bu durumu SGK ya bildirirse işveren işçiye iş güvencesi tazminatı ödemekle yükümlüdür. İşçi en az 4 en fazla 8 ay boyunca tazminat almaktadır.
Sigortasız çalıştırılan bir işçi haksız yere işten çıkartılıyorsa işe iade davası açabilir. İşten ayrıldığını tespit ettikten sonra en fazla 1 ay içerisinde bu davanın açılması gerekmektedir. Öncelikli olarak arabuluculuk ile ortak bir yol aranır. Eğer arabulucu ile uygun koşullar sağlanmazsa işçi iş mahkemesine dava açabilir.
Sigortasız Çalışanlar Hastanelerden Faydalanabilir mi
Sigortalı olarak çalışmayan işçi yasal olarak bir hak iddia edemez. Bu durumda sağlık güvencesinden de yararlanamaz. Sadece genel sağlık sigortası kapsamına girdiği için bu sağlık sigortasından yararlanmaktadır.
Yani çalışanların sahip olduğu haklardan sigortasız çalışan bireyler hiçbir şekilde yararlanamaz. Doğal olarak da sağlık hizmetlerinden faydalanması da söz konusu olamaz.
Hastaneye gittikleri zaman sigortalı görülmedikleri gibi ek ücret ödeyerek sağlık hizmetlerinden faydalanmak durumunda kalabilirler. Sigortasız çalışan işçi hastaneye gitmesi durumunda Genel Sağlık Sigortası üzerinden sağlık hizmetlerinden faydalanabilir. Ancak genel sağlık hizmetleri kapsamına da girmiyorsa ücretli bir şekilde sağlık hizmeti almak durumundadır.
Sigortalı olarak çalışan işçilerin tamamı sosyal hakları olduğunu ve sigortalı bir şekilde sağlık hizmetlerini aldığını söylemekte yarar var. Hem Devlet Hastanesinde ücretsiz sağlık hizmeti alabilecekleri gibi hem de özel hastanelerde belirli miktarlarda ücretler ödeyerek daha uygun bir şekilde sağlık hizmeti alabilirler.
Sigortalı olarak çalışan kendi rızası ya da işverenin tercihi ile işten ayrılan vatandaşlar 90 gün süreyle sağlık hizmetlerinden faydalanabilmektedir. Sigorta primi 3 ay yatmamış işçiler sağlık hizmetlerinden faydalanamazlar. Eğer evli ise eş ya da çocukları da aynı şekilde sağlık hizmetlerinden yalnızca 90 gün süreyle faydalanabilmektedir.
3 aylık sürenin ardından Sağlık Hizmetleri durdurulur ve kişi genel sağlık sigortası kapsamına girer. Bu süreçten sonra genel sağlık sigortası kapsamında belirli ücretler karşılığında ya da Genel Sağlık Sigortası kapsamına girmiyor ise de ücretli bir şekilde hem devlet hem de özel hastanelerde tedavi görebilir.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası
İşçiyi sigortasız çalıştıran kuruma kesilecek ceza, ilgili zaman dilimini kapsayan yılın asgari ücreti baz alınarak hesaplanmaktadır. Ek olarak sigortasız işçi çalıştıran kurumun bilanço defteri tutma yükümlülüğü olup olmaması da kuruma kesilecek ceza miktarının belirlenmesi hususunda etkilidir.
Ayrıca kurumun sigortasız işçi çalıştırdığının mahkeme kararı sonucunda ya da kontrol memurunun incelemeleri sonucunda tespit edilmesi de ceza tutarını etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Tüm bu kriterler çerçevesinde sigortasız işçi çalıştırdıkları için kurumlara uygulanan cezai işlemler şu şekildedir:
- Bilanço defteri tutma yükümlülüğü bulunan işverenler, sigortasız işçi çalıştırdıkları ispat edildiği takdirde mevcut yılın aylık asgari ücreti miktarının 38 katı kadar ceza öder.
- Bilanço defteri tutmak ile yükümlü olmayıp, diğer defterleri tutmak ile yükümlü olan işverenler, sigortasız işçi çalıştırdıkları ispat edildiği takdirde mevcut yılık aylık asgari ücreti miktarının 32 katı kadar ceza öder.
- Bilanço defteri ya da diğer defterleri tutma yükümlülüğü bulunmayan işverenler, sigortasız işçi çalıştırdıkları ispat edildiği takdirde mevcut yılın aylık asgari ücretinin 29 katı kadar ceza öder.
Sigortasız Olarak Çalışmış Olan İşçi Ne Zaman Dava Açmalıdır?
Sigortasız çalışmış olan işçinin ilgili kuruma dava açabilmesi için kanunlar tarafından belirlenmiş olan yasal bir süre bulunmaktadır. Bu süreye İşçi, ilgili kurum ile ilişiğini kestiği günden itibaren 5 yıl içerisinde sigortasız işçi olarak çalışmış olduğu kurum ile ilgili olarak dava açma hakkına sahiptir.
Sigortasız Olarak Çalışan ya da Çalışmış olan İşçinin Tazminat Hakkı Var Mıdır?
Sigortasız olarak çalışan ya da daha önce çalıştırılmış olan işçinin tazminat hakkı mevcuttur. Bu hak, 4857 sayılı kanunun 24.maddesinin 2e bendi baz alınarak, işçinin haklı neden ile iş sözleşmesinin feshini gerçekleştirmesi sonucu ortaya çıkmaktadır.
Bu kanuna göre sigortasız işçi, kendisine herhangi bir yaptırım uygulanmadan tek taraflı olarak iş sözleşmesini feshedebilme hakkına sahiptir. Bu neden ile sözleşmenin feshi sonucunda ilgili kurumdan kıdem tazminatını ve diğer tazminatlarını talep edebilmektedir. İlgili kurumun, işçiye tazminatını vermemesi durumunda işçi hukuk yollarını kullanarak haklarını alabilmektedir.
Sigortasız İşçi Çalıştıranları Şikayet Etme
Sigortasız işçi çalıştıran kurumun şikâyet edileceği yer, vatandaşlar tarafından merak edilmektedir. Sigortası işçi çalıştıran kurumun ilgili kuruma şikâyet edilebilmesi için birçok farklı yol bulunmaktadır. Kurumun şikâyet edilmesi için başvurabilecek yollar şu şekilde sıralanabilir:
- Sosyal Güvenlik Kurumu için oluşturulmuş olan ALO 170 hattını aramak
- Sosyal Güvenlik Kurumu’nun internet sitesi üzerinden online işlemler menüsünü kullanmak
- Şikâyet edilecek kurumun bulunduğu il ya da ilçedeki Sosyal Güvenlik Kurumlarına dilekçe yazıp, bizzat başvuruda bulunmak.
Sosyal güvenlik Kurumu’na bizzat giderek şikâyette bulunmak isteyen vatandaşlar, yazmış oldukları şikâyet dilekçesinde kurumun tam adını, unvanını ve adresini bildirmek zorundadırlar.
İşçinin Sigortasız Çalıştırıldığı Nasıl Kanıtlanır?
Sigortasız işçi çalıştırma durumunun kanıtlanabilmesi iki farklı şekilde mümkündür. Durumun kanıtlanabilmesi için iki farklı durumun oluşmasının sebebi, sigortasız işçi çalıştırma ihbarının işçinin hali hazırda kurumda çalışmaya devam edip etmemesinden kaynaklanmaktadır.
İşçinin sigortasız çalıştırıldığına dair kurumun şikâyet edildiği dönemde, işçi halı hazırda kurum içerisinde çalışıyor ise ihbar sonrası Sosyal Güvenlik Kurumu Kontrol Memuru ilgili kuruma teftişe gelmektedir. Bu teftiş esnasında işçi ve diğer çalışanlar soruşturmaya dahil edilir ve ifadeleri alınır.
Ayrıca kurumun sigorta evrakları incelenir ve gerekli deliller toplanmaya çalışılır. Eğer işçi işe o gün başladı ise ve sigortası yapılmadı ise sigortasının aynı gün içerisinde başlaması, kontrol memuru tarafından sağlanır.
Eğer işçi daha önce çalışmaya başlamış olmasına rağmen girdiği günden bu yana sigortası yapılmadı ise sigorta girişi aynı kontrol memuru tarafından gün içerisinde yaptırılır ve 1 yıla kadar olan geçmiş sigorta haklarının iadesi sağlanır.
İşçi sigortasız çalıştırıldığı kurumdan ayrıldıktan sonra şikâyette bulundu ise işçinin kurumda çalıştığını iddia ettiği tarihler arasında ki kurum kayıtları, dekontlar, mailler ve diğer içerikler delil olarak toplanmak üzere araştırma başlatılır.
